Witaj w dzisiejszej odsłonie newslettera Świat Web3, w którym dwójka pasjonatów stara się rozwikłać zagadki technologii blockchain, NFT, metaverse, DeFi oraz krypto.
Subskrybuj, aby co czwartek otrzymać dawkę wiedzy na temat projektów web3.
Pierwsze zdanie w whitepaper Bitcoina brzmi: „Elektroniczna gotówka w wersji czysto peer-to-peer pozwoliłaby na przesyłanie płatności online bezpośrednio od jednej strony do drugiej bez przechodzenia przez instytucje finansowe.” Z tego jednego fundamentalnego zdania można wywnioskować, że sieć Bitcoin nadawałby się jako dobry system płatniczy, a sam Bitcoin jako wewnętrzna waluta nadawałby się jako pieniądz. Pomimo całkiem sporej już popularności największa kryptowaluta nie funkcjonuje jednak jako globalnie uznawalny pieniądz. Oczywiście, istnieje kilka państw, które zaakceptowały go jako metodę płatności, ale charakter tych działań można uznać jako eksperymentalny.
W dzisiejszej edycji newslettera chciałbym przekazać Wam małą lekcję historii oraz ekonomii, w której postaram się wyjaśnić czym tak właściwie jest pieniądz i czy Bitcoin ma prawo nim być.
Agenda:
Czym jest pieniądz?
Historia pieniądza - jak sól zamieniła się w papier
Pieniądz zabezpieczony złotem - łatwiejszy transport i lepsza podzielność
Czy Bitcoin może funkcjonować jako pieniądz?
Podsumowanie
Czym jest pieniądz?
Pieniądz musi spełniać kilka podstawowych funkcji, aby być skutecznym narzędziem do dokonywania transakcji gospodarczych i finansowych. W literaturze przedmiotu, pieniądz w najczystszej postaci musi spełniać 3 główne funkcje, aby można było go za taki uznać:
Środek wymiany: Pieniądz musi być łatwo dostępny i akceptowany jako forma płatności w transakcjach handlowych.
Magazyn wartości: Pieniądz musi być stabilnym narzędziem, które pozwala na przechowywanie wartości i umożliwia przekazywanie jej w przyszłości.
Jednostka rozliczeniowa: Pieniądz musi być jednostką, w której można wyrażać wartość towarów i usług oraz dokonywać rozliczeń w transakcjach handlowych.
W tym przypadku (bardzo abstrakcyjnym) muszla z Bałtyku mogłaby stanowić pieniądz ponieważ:
Mógłbym ją wymienić na inne dobro (np. za gofra).
Jedna muszla zawsze będzie stanowić wartość jednego gofra.
Mogę wyrazić inne wartości w muszlach (np. rower byłby wart 100 muszli).
Historia pieniądza - jak sól zamieniła się w papier
W całej historii handlu ludzie używali wielu różnych rodzajów pieniędzy. Od towarów takich jak sól czy cukier, przez złote monety, aż po nasze dzisiejsze papierowe pieniądze. Począwszy od około 10 000 lat przed Chrystusem handel opierał się na systemie barterowym, w którym kupujący i sprzedający uzgadniali, ile jednego dobra można wymienić na drugie. Ten sposób zawierania transakcji okazał się jednak problematyczny. Zasadniczo nie spełnia on funkcji pieniądza. Zwierzęta, kamienie czy inne dobra nie nadają się do przechowywania wartości, a także zwykle trudno je dostrzec jako jednostkę rozliczeniową.
Dlatego trzeba było sięgnąć po inny środek wymiany, który lepiej nadawał się do tego celu. Jednym z najbardziej znanych było złoto. W przeciwieństwie do innych dóbr, kruszec ten spełniał główne funkcje pieniądza. Ponieważ złoto jest dobrem ograniczonym i nie można go dowolnie odtwarzać, jego wydobycie wymaga pracy i kosztów. W tym zakresie spełnia warunki przechowywania wartości, ponieważ przede wszystkim jest rzadki oraz dlatego, że stan materiału nie zmienia się w czasie. Ponadto, złoto można stosunkowo łatwo przeliczyć na jednostkę rozliczeniową, taką jak gram, uncja lub moneta. Wreszcie, spełniona jest także funkcja jednostki wymiany, gdyż złoto jest towarem jednorodnym, z którym wiążą się także specyficzne właściwości, dzięki którym nadaje się do wymiany.
Jednak złoto lub też monety wykonane z metali szlachetnych, nie były idealnym rozwiązaniem do dokonywania płatności w życiu codziennym. Głównie z tych trzech powodów. Po pierwsze, pojawił się problem fałszerstw. Były różne procesy, w których stapiano ze sobą inne tańsze materiały, aby uzyskać więcej “złota” i poprzez oszustwo “pomnażano” złoto. Niestety, miało to negatywny wpływ na funkcję przechowywania wartości, gdyż często dochodziło do fałszerstw. Po drugie, złoto jako jednostka transportowa było niepraktyczne i trudne w transporcie. Problemem stał się transport dużej ilości złotych monet. Finalnie problemem stała się również jednostka rozliczeniowa. Choć złoto można było dość dobrze podzielić na jednostkę taką jak uncja, sytuacja okazywała się problematyczna, gdy potrzebna była mała wartość. Z tego powodu wymyślono papierowe pieniądze, które początkowo były zabezpieczone złotem.
Pieniądz zabezpieczony złotem - łatwiejszy transport i lepsza podzielność
Standard złota zaczął obowiązywać w XIX wieku i był szeroko stosowany w wielu krajach jako podstawowy system wartości monetarnych. Jego najważniejszymi cechami były pełne lub częściowe ustanowienie parytetu złota oraz obowiązek wymiany waluty na złoto w określonych proporcjach.
Początkowo, standard złota został ustanowiony przez Wielką Brytanię w 1821 roku, a następnie rozpowszechnił się on na cały świat jako efekt ekspansji kolonialnej i handlowej Wielkiej Brytanii. Wiele innych krajów, w tym Stany Zjednoczone, Francja i Niemcy, również przyjęły standard złota w ciągu następnego stulecia. Standard złota pozwalał na utrzymanie stabilności monetarnej i zapewniał inwestorom oraz obywatelom pewność co do wartości ich waluty.
Funkcjonował on jako weksel własny, (weksel to papier wartościowy, który jest świadectwem długu i stanowi obietnicę zapłaty określonej kwoty pieniędzy w określonym terminie), który potwierdzał, jaką wartość złota zdeponowano. W swoim podstawowym założeniu spełniał te same cechy co złoto, z tą tylko różnicą, że pieniądz papierowy był łatwiejszy w użyciu. Jednostki rozliczeniowe były lepiej podzielone, a transport był znacznie łatwiejszy, bo nie trzeba było już dźwigać ciężkich materiałów, a jedynie papierowe banknoty. Ponadto, banknoty były zabezpieczone środkami ochrony przed fałszowaniem. W tym sensie papierowy pieniądz był świadectwem zaufania, które potwierdzało, ile złota dana osoba miała do dyspozycji.
Standard złota został załamany w latach 20. XX wieku, ponieważ był uważany za jeden z głównych powodów Wielkiego Kryzysu. W czasie Wielkiego Kryzysu, kiedy gospodarki światowe uległy recesji, wiele krajów doświadczyło spadku produkcji i sprzedaży, a także wzrostu bezrobocia. W rezultacie, rządy i banki centralne zaczęły tracić zaufanie do systemu wartości złota i jego zdolności do utrzymania stabilności monetarnej.
W odpowiedzi na kryzys, wiele krajów zdecydowało się na wprowadzenie polityki fiskalnej i monetarnej, która polegała na zwiększeniu podaży pieniądza i stymulacji gospodarki (identyczna sytuacja jako odpowiedź na kryzys covidowy w 2021 roku). Jednak te działania były niemożliwe do przeprowadzenia w ramach standardu złota, ponieważ wymagałyby one dodatkowych zasobów złota, które nie były dostępne. W rezultacie, wiele krajów zdecydowało się na rezygnację ze standardu złota, aby móc wprowadzać politykę fiskalną i monetarną, która pozwalała im radzić sobie z kryzysem.
Kolejnym ważnym czynnikiem, który przyczynił się do załamania się standardu złota, była wojna. Wojna wymagała dużych nakładów finansowych, co oznaczało, że rządy musiały zwiększać emisję pieniądza, aby pokryć koszty wojny. W rezultacie, wiele krajów zdecydowało się na rezygnację ze standardu złota, aby mieć więcej swobody w prowadzeniu polityki monetarnej.
Ostatecznie, standard złota został zastąpiony przez system walutowy oparty na wzajemnym uznaniu i współpracy między krajami. Ten nowy system pozwalał na większą elastyczność w prowadzeniu polityki monetarnej i fiskalnej.
Banki centralne uznały, że skoro większość ludzi i tak nie wymienia swoich papierowych pieniędzy na złoto, to nie będą już używać wartości złota jako punktu odniesienia. O wartości powinno świadczyć jedynie zaufanie pokładane w banku centralnym. Czyli pewność, że ta waluta będzie akceptowana jako środek płatniczy, że jej wartość pozostanie względnie stabilna oraz że jest odporna na fałszerstwa i praktyczna w użyciu. W tym momencie powstało pojęcie waluty fiducjarnej (obyczajowo FIATY), czyli takiej której wartość opiera się tylko i wyłącznie na zaufaniu do emitenta. Z łaciny „fides” oznacza mianowicie wiara.
Czy Bitcoin może funkcjonować jako pieniądz?
Banki centralne przejęły kontrolę nad walutami i tym samym zmieniła się jedna z trzech cech pieniądza. Zasadniczo zmieniła się funkcja przechowywania wartości. O wartości pieniądza decyduje teraz bank centralny. Odbywa się to poprzez różne polityki kontroli pieniędzy. Wartość waluty jest kontrolowana wyłącznie przez banki centralne, przez ilość pieniądza w gospodarce. W każdym przypadku można obniżyć lub zwiększyć ilość w zależności od potrzeby. Ma to oczywiście swoje plusy i minusy, ale to, czego duża część użytkowników Bitcoina i innych kryptowalut tutaj nie akceptuje, to centralizacja, kontrola i władza w rękach jednej instytucji.
Bitcoiny nie są oparte na jakimś towarze lub metalu szlachetnym, który gwarantowałby ich wartość, dlatego są podobne do innych walut fiat będących obecnie w obiegu. W przeciwieństwie do innych walut narodowych, Bitcoin nie jest jednak poparty prawnymi gwarancjami akceptacji przez rząd. Wartość tej kryptowaluty zależy głównie od podaży i popytu. Wzrost popytu powoduje wzrost ceny. Dodatkowo, liczba Bitcoinów w obiegu jest ograniczona, a nowe Bitcoiny są tworzone w przewidywalnym i malejącym tempie, co oznacza, że popyt musi podążać za tym poziomem inflacji, aby utrzymać stabilność cen. Ponadto, na cenę kryptowaluty nadal wpływają ruchy rynkowe, takie jak duże transakcje rynkowe, dlatego mogą występować znaczne wahania cen. Ponieważ Bitcoin jest wciąż stosunkowo (w porównaniu do np. rynku FOREX) małym rynkiem, nie potrzeba znacznych kwot pieniędzy, aby przesunąć cenę w górę lub w dół.
Kryptowaluty mogą i już działają jako środek płatniczy w niektórych krajach. Ciekawym przykładem jest Wenezuela, której waluta w ostatnim czasie boryka się z dużymi problemami finansowymi i hiperinflacją. Zdarzały się sytuacje, że pensje były wypłacane przez pracodawców codziennie, bo np. wartość bochenka chleba następnego dnia była już dwukrotnie wyższa. Wenezuelczycy chcieli się zabezpieczyć przed tymi wahaniami cen i hiperinflacją i używać innej waluty, która utrzyma swoją wartość. Wiele osób przerzuciło się na płatności kryptowalutowe, w tym w Bitcoinie.
Pod tym względem Bitcoin spełnia wszystkie powyższe funkcje pieniądza, a w niektórych sytuacjach może być także skuteczniejszym medium niż tradycyjny pieniądz. Bardzo dobrze sprawdza się jako środek wymiany, jest łatwo podzielny, a także pełni pewną funkcję przechowywania wartości. Niektóre z tych funkcji spełnia nawet znacznie lepiej niż pieniądz konwencjonalny, np. jest odporny na fałszerstwa, programowalny czy też jest łatwiejszy do wdrożenia.
Jednakże, nadal jest to medium bardzo niepewne i zmienne, gdyż jego cena zależy od wielu czynników i nie może być przez nikogo kontrolowana jak pieniądz banku centralnego. Również cena tej waluty jest bardzo podatna na manipulacje. Na przykład, Elon Musk miał ogromny wpływ na rozwój cen. Przez ogłoszenie w mediach społecznościowych, że jego firma Tesla będzie kupować Bitcoiny, ich cena wzrosła o kilka tysięcy dolarów. Z drugiej strony, inne plotki prowadzą do drastycznych obniżek cen. W tym aspekcie jest to bardzo duże zagrożenie dla użytkowników Bitcoina jako pieniądza i argument powstrzymujący przed korzystaniem z tego medium. Brak kontroli może być w tym względzie istotnym negatywnym aspektem, ponieważ nie ma również organu, który mógłby zapewnić kogokolwiek, że waluta zachowa swoją wartość.
Podsumowanie
Wszystko prowadzi do wniosku, że Bitcoin mógłby służyć jako dodatek do obecnego systemu finansowego z uwagi na zgodność z wszystkimi funkcjami pieniądza, a nawet będąc lepszym rozwiązaniem oraz pieniądzem niż dotychczasowe idealne rozwiązanie w postaci złota. Bardziej prawdopodobne jest jednak, że zawiedzie jako funkcjonująca waluta i pieniądz w pierwszej kolejności z uwagi na swoją zmienność cenową.
W odpowiedzi na ten problem banki centralne pracują nad własnymi walutami cyfrowymi, aby stworzyć "własnego" Bitcoina, ze wszystkimi upragnionymi korzyściami, z tą różnicą, że ta cyfrowa waluta, a więc i jej wartość, jest kontrolowana przez jeden podmiot.
Dziękuję jeszcze raz, że jesteś częścią Świata Web3.
Jeżeli podoba Ci się to co robimy, udostępnij nas proszę.
Do usłyszenia wkrótce,
Martin